Jeżeli jestem autentycznym ojcem, to powinienem się troszczyć o swoje dzieci we wszystkich sytuacjach, tak by one, chociaż będą musiały poważnie walczyć, aby dać sobie radę w życiu, miały ciągle w swym wnętrzu to poczucie: w moim ojcu czuję się zawsze pewnie i bezpiecznie – R. Fernandez
Przez wieki miłość matki była uznawana za kluczową dla rozwoju dziecka. Ojcowie byli postrzegani jako żywiciele rodziny, dyscyplinujący nauczyciele czy strażnicy moralności. Miłość ojcowska była nierozpoznawana i niedoceniana, a temat ojcostwa bardzo rzadko podejmowany. Okazuje się jednak, że ojciec, podobnie jak matka, jest w stanie dostarczać dziecku gratyfikacji emocjonalnych, jest zdolny do odczytywania potrzeb niemowlęcia czy tworzenia głębokich więzi.
Przez bardzo długi okres ojciec był niedostępny dla dziecka, miał trudności z okazywaniem uczuć, nie angażował się w prace domowe, a swój autorytet opierał na sile i często błędnie rozumianej „męskości”. Taki model ojcostwa pozbawiał zarówno ojca, jak i dziecko możliwości wzajemnego poznania się, zrozumienia oraz nawiązania ciepłych, trwałych i głębokich relacji, będących podstawą ich wzajemnego rozwoju. Współcześnie następuje proces powolnego kształtowania się nowego wizerunku ojca, który jest zdolny do wyrażania własnych uczuć, emocji i pragnień. Ojcostwo zostało pozbawione sztywności, rygoryzmu i autorytatywności. Rola ojca w codziennym życiu rodziny stała się bardziej widoczna. Ojciec jest w większym stopniu dostępny oraz bardziej zaangażowany w wychowanie swoich dzieci. Lepiej rozumie żonę i dzieci, co czyni ich bliższymi sobie i sprawia, że zawiązują się między nimi głębsze więzi.
Jaka jest rola współczesnego ojca?
Model współczesny różni się od wcześniejszego wzoru ojca pod względem obecności podczas narodzin dziecka i zaangażowania w opiekę już nad niemowlęciem, a nie dopiero wtedy, gdy dziecko jest starsze. Na początku swej drogi ojciec chroni tę całość, którą stanowią matka i niemowlę. Zapewnia im poczucie bezpieczeństwa, współodczuwa radości i niepokoje matki, docenia jej poświęcenie, odciąża ją i jest łącznikiem ze światem zewnętrznym. Udział ojca w życiu rodziny służy także przełamaniu związku między matką a dzieckiem. Ojciec daje dziecku możliwość spojrzenia na szerszy świat i zachęca do nowych aktywności. To wzmacnia autonomię dziecka, pozwala mu na bardziej niezależne i elastyczne funkcjonowanie. Ojciec jest metaforycznym oknem na świat.
Ojcowie mają też wpływ na specyficzne właściwości dzieci, na ich osobowość, psychologiczne przystosowanie i psychologiczny stres. Opiekujący się, wspierający i kochający ojciec wpływa na wzrost inteligencji dziecka, na jego pewność siebie i tożsamość płciową. Nie blokuje i nie ogranicza rozwoju dziecka, jak to się dzieje w przypadku zimnego, niezależnego czy też nieobecnego ojca. Dowiedziono, że ojcowie odgrywają niepowtarzalną rolę w socjalizacji swoich dzieci. Wpływają na wczesny rozwój emocjonalności u dziecka, ekspresję i regulację emocji oraz emocjonalne zrozumienie. Zabawy proponowane przez ojców są bardziej stymulujące, a bardziej intensywna fizycznie natura ćwiczeń powoduje, że dzieci ujawniają więcej pozytywnych, spontanicznych emocji niż w konwencjonalnych zabawach z matkami. Michał Grygielski (1994) w swoich badaniach pokazuje, że od stylu komunikowania się ojca z dzieckiem zależy jego rodzicielski autorytet. Jeśli w rozmowach z dzieckiem ojciec przejawia empatię, dzieli się przeżyciami, podejmuje tematy intymne, deklaruje miłość, to zwiększa to szanse, że zostanie obdarzony szacunkiem potomka.
Ojcostwo to największe wyzwanie, jakiego podejmuje się mężczyzna, to „dyscyplina długodystansowa”, której efektem jest wychowanie jednostki wartościowej i silnej. Aby jednak proces ten przebiegał we właściwym kierunku, ojciec nie powinien być tylko wychowawcą, ale przede wszystkim powinien być „obecny” w życiu swojego dziecka. Warto, by wyśrodkował swoje wymagania, tak by pobudzać dziecko do rozwoju, jednocześnie obdarzając je należytą troską. Dzieci do rozwoju potrzebują ojca, który cieszy się z kontaktu z dzieckiem, z wrażliwością reaguje na dziecko, stawia granice, a także zachęca dziecko do działania. Wskazuje mu odpowiedni kierunek oraz jest blisko, szczególnie kiedy dziecko potrzebuje pomocy.
