Emocje – nie ma chyba na świecie człowieka, który nie znałby tego słowa. Opisuje ono czasami wszystko i nic, bo jest tak samo niewidoczne i nieuchwytne jak powietrze. W życiu codziennym pomaga nam funkcjonować i jest pewnego rodzaju systematyzatorem tego, co wewnątrz i na zewnątrz nas.
Jak zatem funkcjonować i żyć w pełni swoim życiem, skoro kilkakrotnie w ciągu dnia używamy tego słowa do opisania naszych stanów negatywnych? Jak zarządzać emocjami i mieć świadomość tego, co dzieje się w nas w tej właśnie chwili? Jak wspierać siebie w trudnych emocjonalnie sytuacjach?
Czym są emocje?
Sam termin emocja pochodzi od łacińskiego czasownika movere (poruszyć), co oznacza skłonność do działania zawierającą się w każdej emocji. Od blisko stu lat nad jednolitą i dokładną definicją emocji zastanawiają się eksperci z dziedzin psychologii, fizjologii oraz filozofii. Jedną z trudności stanowi język, gdyż naukowcy sami do końca nie wiedzą, w jaki sposób uchwycić i nazwać tyle subtelnych odcieni każdej z emocji. Kolejną przeszkodą jest dla nich również fakt, że emocje są przeważnie integralnie związane z przeżyciami i rzadko kiedy występuje tylko jedna „czysta” emocja.
W powszechnym rozumieniu emocje uważane są za ważne elementy naszej motywacji do działania. B. F. Skinner – amerykański psycholog, jeden z twórców i najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu – zdefiniował emocje jako rodzaj hipotetycznego stanu mocy lub słabości wyrażonej
w jednej czy wielu odpowiedziach na różną sytuację. N. Frijda – duński psycholog, profesor Uniwersytetu w Amsterdamie – twierdzi, że emocja jest zwykle wynikiem świadomej lub nieświadomej oceny zdarzenia jako istotnie wpływającego na cele lub interesy danej osoby. Jak twierdzi, emocja jest odczuwana jako pozytywna, jeśli zdarzenie jest zgodne ze wspomnianymi celami i interesami, a negatywna – jeśli jest z nimi niezgodna. Istotą emocji według Frijdy jest uruchomienie gotowości do realizacji programu działania.
Co ładuje Twoje emocje?
Źródło naszych emocji tak naprawdę jest w nas. To, co często ładuje w nas emocje, to nasze myśli, które budujemy na bazie własnych doświadczeń. Dla przykładu: jestem zła, ponieważ na umówione wcześniej spotkanie nie przyjechał mój znajomy. W związku z tym pojawiają się konkretne myśli: „jak on mógł to zrobić”, „jest nieodpowiedzialny”, „dorosły człowiek tak się nie zachowuje” itd. Powtarzając te myśli przez minutę, czuję jak moja złość wzrasta i powoli przeradza się w potrzebę powiedzenia niemiłych słów. Tutaj następuje moment pewnego rodzaju programowania siebie. Jeśli sytuacja powtórzy się w przyszłości, to moja reakcja będzie już automatyczna, gdyż do tego konkretnego zachowania mam już „zapisany” konkretny zestaw myśli.
Niektórzy twierdzą, że nie ma negatywnych emocji i każda emocja, którą czujemy, jest dobra. Jeśli spojrzymy na nie przez pryzmat informacji, które w ten sposób dostajemy, to może okazać się, że to, iż czuję złość, jest dla mnie dobre. Jest to tylko wierzchołek góry lodowej, pod którym ukryty jest skarb – czyli moja pozytywna potrzeba. Emocje są moje. Nikt poza mną nie przeżywa tak samo tej samej emocji – bo (E)Mo(c)je to takie dotykanie siebie od środka.
Jak zarządzać emocjami?
Pojęcie Inteligencji emocjonalnej zostało wprowadzone do psychologii przez Daniela Golemana na początku lat 90. W trakcie swoich badań na Harvardzie stwierdził, że ludzie inteligentni emocjonalnie są szczęśliwsi i łatwiej osiągają sukces, a inteligentnego przeżywania emocji można się nauczyć. Zatem to my sami możemy sobie pomóc w sprawnym zarządzaniu własnymi emocjami, jeśli tylko zechcemy dać sobie przestrzeń do eksplorowania w sobie takich aspektów jak:
- świadomość siebie,
- empatia,
- motywacja,
- kierowanie samym sobą.
Świadomość siebie (samoświadomość)
Świadomość siebie to pewnego rodzaju wewnętrzny barometr, który pokazuje, czy TO, co chcę zrobić, jest tego warte. Jeśli jestem świadoma własnych emocji w tej właśnie chwili, to mogę podjąć decyzję, co chcę konkretnie zrobić z tym, co pojawiło się we mnie teraz. Czy chcę to stłamsić czy też wzbudzić w sobie ciekawość do tego, żeby zobaczyć, czym TO jest – o co tak naprawdę mi chodzi. Jak bardzo TO, co czuję i przeżywam, jest dla mnie w tej chwili wspierające. Jak wygląda moja prawdziwa rzeczywistość tu i teraz.
Empatia
Dzięki empatii mam możliwość bycia wrażliwym na odczucia innych ludzi. Jest to postawa nastawiona na pomaganie i wspieranie innych osób. Jest to też umiejętność wyczuwania emocji innych ludzi oraz patrzenia na sytuację z ich punktu widzenia, przy jednoczesnym zrozumieniu, że mimo iż nasze zdania są różne, to jednocześnie możemy stworzyć między nami nić porozumienia.
Motywacja
Motywacja jest aspektem, który mówi mi o tym, jakie jest moje własne zaangażowanie w to co robię. Mam wtedy świadomość, co tak naprawdę mnie kręci w tym konkretnym zadaniu, co chcę osiągnąć
i w jaki sposób chcę to zrobić.
Kierowanie samym sobą (samoregulacja)
Kierowanie samym sobą to pewność, że potrafię kształtować własne emocje w zgodzie ze sobą, ze swoimi normami, zasadami czy też wartościami. Jeśli doświadczam stresujących sytuacji w trakcie realizacji swojego celu i jednocześnie połączone są z tym trudne emocje – to mam wypracowane mechanizmy, które w szybki i bezpieczny sposób pozwalają mi na powrót do realizacji mojego zadania.
Co chcesz zrobić z tą wiedzą teraz?
Nasuwa się jeden wniosek: skoro jest we mnie gotowość do tego, żeby zatrzymać się na chwilę i zobaczyć, jak moje myśli ładują emocje, które nie są dla mnie wspierające w tym momencie – to może okazać się, że w wyniku tego działania jakość mojego życia ulegnie zmianie. Pojawi się więcej spokoju i satysfakcji, a występujące trudne emocjonalnie sytuacje będą dla mnie tylko informacją o tym, co się dzieje ze mną teraz.
Jeśli masz teraz chwilę, to usiądź w spokojnym miejscu. Weź kartkę papieru i długopis. Poniższe pytania mogą być pomocne w zarządzaniu Twoimi emocjami. Zobacz, jakie odpowiedzi się pojawią. Jeśli chcesz to po wykonaniu ćwiczenia napisz do mnie o swoich refleksjach.
- Jaka jest moja świadomość własnych emocji?
- Jaki wpływ mam na doświadczanie własnych emocji?
- Jaką mam w sobie motywację do zmiany tego, co nie jest dla mnie miłe?
- Jak empatia może mnie wspierać w zarządzaniu emocjami?
- Jakiego wsparcia mogę potrzebować od innych osób?
