„Kolejny dzień spędzam z kubkiem kawy w dłoni, patrząc przez okno. Jak długo to może trwać? Czuję się dziwnie. Jakbym była obok samej siebie. Jakbym obserwowała swoje poczynania z perspektywy milczącego świadka. Jestem zamknięta w klatce swoich lęków i smutku. Jakaś część mnie chce przestać istnieć. Całkowicie. Było już dużo lepiej, ale im więcej mam stresów, tym gorzej się czuję…”.
Depresja: jak ją rozpoznać i leczyć?
Tak mogłaby opisać swój stan osoba cierpiąca na depresję, która jeszcze nie wie, co jej jest. I może pozostawać w tej nieświadomości dosyć długo, bowiem depresja jest prawidłowo rozpoznawana tylko u 30–50% pacjentów, którzy zgłaszają się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu. Najczęściej pierwszy epizod tej choroby pojawia się między 20 a 35 rokiem życia. Nieleczone epizody depresji mogą trwać 3-8 miesięcy.
Warto dowiedzieć się jak najwięcej o depresji i nauczyć się rozpoznawać jej objawy u siebie i u innych. Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia, do roku 2020 depresja będzie drugą najczęstszą przyczyną problemów zdrowotnych na świecie. Wielu chorych nie jest w stanie wykonywać obowiązków zawodowych i domowych, a niektórzy nie są w stanie zaspokajać swoich elementarnych potrzeb życiowych.
Jak rozpoznać depresję?
Aby stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego, przez co najmniej dwa tygodnie muszą występować przynajmniej dwa z trzech poniższych objawów:
- obniżenie nastroju: najczęściej nie jest zależne od wydarzeń bieżących i podlega zwykle małym wahaniom z dnia na dzień. Zazwyczaj nastrój jest najgorszy rano, od razu po przebudzeniu, i nieznacznie poprawia się z biegiem dnia. Pogorszenie nastroju jest stwierdzane subiektywnie, a także dostrzegane przez otoczenie;
- utrata zainteresowań i zdolności do radowania się: osoba w depresji przestaje odczuwać satysfakcję, traci zainteresowanie światem wokół siebie, „zmusza się”, aby zrealizować jakiekolwiek działania. Wykonywanie codziennych obowiązków sprawia jej trudność i przykrość;
- zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności.
oraz dwa lub więcej spośród następujących objawów:
- osłabienie koncentracji i uwagi;
- niska samoocena i mała wiara w siebie;
- poczucie winy i małej wartości;
- pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości;
- myśli i czyny samobójcze: myśli samobójczych doświadcza 40–80% chorych,
20–60% podejmuje próby samobójcze; - zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność. Dla depresji typowy jest płytki, przerywany sen oraz wczesne budzenie się z niemożnością ponownego zaśnięcia;
- zaburzenia łaknienia: mogą objawiać się pod postacią wzmożonego lub mniejszego niż zwykle apetytu. Osobie w depresji jedzenie często nie sprawia przyjemności i wydaje się pozbawione smaku. Masa ciała spada lub wzrasta o ok. 5% w ciągu miesiąca.
Obraz kliniczny depresji może być maskowany przez współwystępujące choroby somatyczne, dolegliwości ze strony różnych narządów lub objawy lęku. Charakterystyczny dla depresji jest tzw. lęk wolnopłynący, charakteryzujący się uporczywością oraz tym, że nie ogranicza się do jednego źródła ani nie wiąże się z żadnym konkretnym czynnikiem. Umiejscawiany jest najczęściej w okolicy przedsercowej lub w nadbrzuszu, a jego nasilenie może zmieniać się w trakcie dnia.
Pamiętajmy, że mimo konkretnych objawów, koniecznych do rozpoznania, depresja jest różna dla każdego. Nie ma „normalnego” lub „nienormalnego” przebiegu tej choroby.
Jak odróżnić depresję od zwykłego przygnębienia?
Depresja najczęściej jest dla chorego o wiele bardziej bolesna niż zwykłe przygnębienie. Jej objawy utrzymują się chronicznie i zdecydowanie dłużej niż chandra. Zaburzenie to często nie pozwala na normalne funkcjonowanie, ponieważ jego objawy wpływają negatywnie na życie towarzyskie i zawodowe, zmieniają procesy myślowe i biologiczne oraz wywołują znaczne zmiany w zachowaniu.
„Zwykłe” przygnębienie i depresja jako zjawisko chorobowe (wg: Pużyński S. Depresja i choroby afektywne. PZWL, Warszawa 1996: 16)
Jeśli rozpoznasz depresję u siebie lub kogoś ze swoich bliskich, a nawet jeśli nie jesteś pewien, czy to tylko przygnębienie, czy już choroba – skonsultuj się ze specjalistą psychologiem lub psychiatrą. Ze względu na realne ryzyko popełnienia samobójstwa przez chorego na depresję, objawów nie należy bagatelizować czy ignorować.
Kiedy strach przed bezpośrednią wizytą u specjalisty jest bardzo duży, na początek można skorzystać z antydepresyjnego telefonu, przy którym dyżuruje lekarz – psychiatra. Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji o numerze 22 594 91 00 jest czynny w każdą środę i czwartek między godziną 17.00 a 19.00.
Jak leczyć depresję?
W leczeniu depresji bardzo skuteczne są formy psychoterapii o orientacji poznawczo-behawioralnej i terapii interpersonalnej. Najlepsze efekty daje łączenie psychoterapii i farmakoterapii – skuteczność jest wyższa w porównaniu ze skutecznością każdej z tych metod stosowanych oddzielnie. Leczenie farmakologiczne zmniejsza natężenie objawów depresji, co umożliwia rozpoczęcie psychoterapii i zwiększenie jej skuteczności. Dzięki psychoterapii pacjent uczy się lepszego radzenia sobie z objawami, poszukuje psychologicznych przyczyn choroby oraz poprawia motywację do przyjmowania leków. Psychoterapia sprzyja także wydłużeniu okresów między nawrotami depresji oraz zmniejsza ich liczbę, poprawia współpracę w leczeniu profilaktycznym i funkcjonowanie społeczne chorych.
Czego nie wolno czuć mężczyznom? Czy można płakać po męsku? Męskim okiem o uczuciach
Podczas leczenia epizodu depresji stosuje się najczęściej leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI. Ustąpienie depresji lub istotna poprawa występuje u 50-70% leczonych w ten sposób. W przypadku depresji przebiegającej z dużym lękiem i podnieceniem ruchowym lub z objawami psychotycznymi (czyli z zaburzeniami świadomości, spostrzegania, myślenia, często z omamami i urojeniami) stosuje się leki przeciwpsychotyczne, wykazujące wpływ przeciwdepresyjny (np. lewopromazyna, olanzapina).
Pamiętaj!
- Efekty stosowania leków przeciwdepresyjnych zauważalne są na ogół po 2-3 tygodniach stosowania. Przed upływem tego czasu poprawa może nie być zauważalna.
- Brak efektów po 6-8 tygodniach leczenia jest wskazaniem do zmiany dawkowania lub zastąpienia stosowanego leku innym.
- Po uzyskaniu poprawy należy przyjmować lek zgodnie z zaleceniami lekarza (zwykle są to przynajmniej 3 do 6 miesięcy).
- Stosowanie niskich dawek lub nieregularne zażywanie leków nie jest skuteczne w leczeniu epizodu depresyjnego, z kolei za duże dawki mogą być niebezpieczne dla życia.
- Podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych należy zachować szczególną ostrożność przy prowadzeniu pojazdów, nie należy także spożywać alkoholu.
Piśmiennictwo:
Bilikiewicz, A. (2011) (red.) Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL.
Habrat-Praglowska, E. (2004). Psychoterapia w zaburzeniach afektywnych. Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii, l, 125-129.
Preston, J. (2002). Pokonać depresję. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pużyński, S., Wciórka, J. (2007). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków: UWM „Vesalius”.
Pużyński, S. (2008). Depresje i zaburzenia afektywne. Warszawa: PZWL.
Święcicki, Ł. (2002). Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej, tom 2, nr 3.