Gdy jesteśmy w stanie permanentnego pobudzenia i gotowości, niezwykle trudno zauważyć napięcia nagromadzone w ciele i umyśle, które generują kolejne negatywne skutki stresu – często prowadzą do chorób i przedwczesnego starzenia się organizmu.
Dzisiaj o tym, jak zadbać o higienę psychiczną i jakie korzyści z tego wynikają.
Higiena psychiczna – kilka słów o korzyściach
Relaksacja skutecznie przeciwdziała szkodliwym psychologicznym i fizjologicznym efektom stresu i pośpiechu. Jej celem jest wprowadzenie organizmu w stan odprężenia. Treningi relaksacyjne mogą stanowić punkt wyjścia dla terapii zmniejszającej napięcie lękowe, ale stosuje się je także jako metodę przeciwdziałania zmęczeniu oraz zabiegi służące szybkiej regeneracji psychicznej. Relaksacja może być chwilą wytchnienia; czasem, który poświęcamy tylko sobie, pozwalając ciału, umysłowi i duszy zregenerować się i zyskać siły do zmagania się z problemami dnia codziennego.
Relaksacja dla komfortu i dobrego samopoczucia
Praktyki relaksacyjne oszczędzają ogromną ilość naszej energii. Dzieje się tak za sprawą odprężania dużych partii mięśni, które pod wpływem stresów napinają się i kurczą. Treningi relaksacyjne przeciwdziałają stanom lękowym – przerywają napięcie mięśni, który jest efektem reakcji lękowych – i dają możliwość odetchnięcia przed koszmarem lęku i niepokoju. Dzięki wprowadzeniu ciała w stan relaksu nie tylko poprawia się nasze samopoczucie, lecz także zwiększa zaufanie do siebie, a my dostarczamy sobie dawkę przyjemnych doznań.
Relaksacja dla zdrowia
Stan głębokiej relaksacji jest uzdrawiający dla całego organizmu: zwalnia metabolizm, słabnie napięcie mięśniowe, wyrównuje się praca serca, a w dłuższej perspektywie zmniejsza się nadciśnienie. Dzięki odprężaniu redukujemy napięcie i zużycie fizjologiczne organizmu, a także zyskujemy lepszy, bardziej regenerujący sen. Według najnowszych badań neurofizjologów proces leczenia organizmu jest znacznie przyspieszony, kiedy mózg znajduje się w określonym stanie (tzw. fale alfa, charakterystyczne dla stanu relaksu).
Wreszcie praktyki relaksacyjne polepszają pracę żołądka i jelit, dzięki czemu działają profilaktycznie w odniesieniu do wrzodów żołądka i kłopotów z trawieniem.
Relaksacja dla rozwoju
Bezsprzecznie ogromną korzyścią wykonywania relaksacji jest możliwość wpływania na naszą wyobraźnię i procesy myślenia. Dzięki relaksacji możemy osiągnąć tak pożądane spokój wewnętrzny i harmonię, zredukować lęk i gnębiące nas niepokoje. Regularne uprawianie relaksacji zmienia naszą świadomość i nasze nastawienie wobec życia, prowadzi do samorozwoju, przemiany osobowości, lepszego wglądu w siebie i samoakceptacji. Wyraźnie dostrzegalny jest też wzrost wrażliwości i zdrowego dystansu do spraw drobnych, które do tej pory uważaliśmy za ważne.
Formy treningu, czyli co wybrać
Do klasycznych metod relaksu zalicza się:
1. metody globalne, bazujące na koncepcjach osobowości człowieka jako całości i na oddziaływaniu psychoterapeutycznym;
2. metody analityczne, bazujące na rozluźnianiu poszczególnych grup mięśniowych – aż do uzyskania pełnego stanu odprężenia psychofizycznego;
3. metody fizjoterapeutyczne lub intuicyjne, związane z odkrywaniem możliwości własnego ciała i uczeniem się osiągania maksymalnych wyników z minimalnych wysiłków.
Różnorodność form osiągania stanu relaksu wynika między innymi z różnorodności źródeł napięć i ich zwalczania. Niektóre techniki skupiają się na sile umysłu i świadomości, inne zaś na doznaniach związanych z ciałem. Cel jednak jest zawsze ten sam: odprężenie fizyczne i psychiczne. Są to elementy niezmiennie ze sobą korelujące – usunięcie napięcia mięśniowego prowadzi do stanu emocjonalnej równowagi i uspokojenia reakcji wegetatywnych. W metodach relaksacyjnych wykorzystuje się zasadę psychofizycznej jedności.
Zanim zdecydujemy się na konkretną praktykę, dobrze poznać zasady i założenia technik relaksacyjnych, ponieważ nie ma jednej metody, która okazałaby się równie skuteczna w każdym wypadku. Każdy z nas jest odrębną jednostką – z własnymi przeżyciami i uczuciami, indywidualnie rozlokowanymi napięciami i wrodzoną pobudliwością układu nerwowego.
Optymalnym rozwiązaniem jest dobór takich sposobów i technik, które okażą się dla nas najlepsze. Należy wziąć pod uwagę: stan zdrowia, nasz charakter i temperament, a także względy organizacyjne, czyli zastanowić się, czy znajdziemy czas, aby systematycznie ją praktykować. Koniecznie trzeba zapoznać się ze wskazaniami i przeciwwskazaniami poszczególnych technik, a w wypadku przewlekłych lub poważnych schorzeń skonsultować swój wybór z lekarzem.
Do ćwiczeń, treningów, form i metod relaksacji możemy zaliczyć min.:
- trening autogenny Schultza;
- relaksację stopniową (progresywną) Jacobsona;
- różne formy medytacji;
- jogę;
- tai-chi;
- techniki relaksacji oddechowej;
- ćwiczenia koncentrujące;
- relaksację z wizualizacją;
- trening relaksacyjny wg Lazarua;
- sorfologiczny relaks dynamiczny;
- metodę J. Silvy;
- trening relaksacyjny wg Maltza.
Praktykuj
Świadomość tego, że warto poświęcać czas na odprężanie się, nie zastąpi działania. Dobrze jest traktować praktyki relaksacyjne jak element higieny psychicznej, trzeba jednak pamiętać, że samo nie przyjdzie. Nie załatwimy tego „przy okazji” czy „jeśli wystarczy czasu”. Jeżeli chcemy żyć w równowadze, komforcie dobrego samopoczucia, bez przemęczenia i zaliczania dołów; jeżeli chcemy mieć energię i chęć do życia – trzeba o to zadbać. Jak mawia pewien autorytet w dziedzinie profilaktyki zdrowia psychicznego, profesor Siek, „życie psychiczne wymaga ciągłej uprawy, a nie zabiegów pielęgnacyjnych od czasu do czasu”.
Jeśli z jakichś powodów nie możesz pozwolić sobie ani na regularne, ani na okazjonalne sesje relaksacyjne zadbaj o to, co możesz dla siebie zrobić:
- oszczędzaj swój potencjał energetyczny, robiąc częste przerwy w pracy i w innych wykonywanych zajęciach (lepsze efekty przynosi kilka krótkich przerw niż jedna długa);
- nie zużywaj energii poprzez zbyt szybkie, gwałtowne i zbędne ruchy, podnoszenie głosu czy gadulstwo;
- wypracuj nawyk odprężania różnych grup mięśni aktualnie niepracujących oraz zmniejszania nadmiernego napięcia mięśni pracujących;
- przypominaj sobie czasami, żeby odprężać mięśnie gałek ocznych i brwi – zredukuje to te uczucia, z którymi napinanie tych mięśni jest związane;
- pamiętaj, że ciepła kąpiel i/lub masaż działają odprężająco;
- nie traktuj życia zbyt serio.
Oszczędzaj energię. Oszczędzaj siebie. Dbaj o siebie.
Literatura: S. Siek, „Relaks i autosugestia”, S. Siek „Treningi relaksacyjne”, S. Grochmal „Teoria i metodyka ćwiczeń relaksowo-koncentrujących”.
